Khoan thư sức dân là nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh

Chính vì thế, ngay khi Cách nạng Tháng Tám thành công (1945), đầu năm 1946 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định trước quốc dân, đồng bào: “Nước ta là một nước sống về nông nghiệp. Nền kinh tế của ta lấy canh nông làm gốc”. Như vậy, từ xưa tới nay ở Việt Nam, nông nghiệp có vị trí và vai trò quan trọng đặc biệt đối với sự tồn tại và phát triển xã hội. Điều này được thể hiện rất đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. 

Mỗi việc đều phải dựa vào dân 

Thuở sinh thời, nhất là trong thời kỳ kháng chiến kiến quốc, chống thực dân phong kiến, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành tình cảm đặc biệt đối với nông dân, hướng đến đấu tranh cách mạng giải phóng dân tộc, tạo điều kiện cho nông dân có ruộng, phục vụ tăng gia sản xuất để có cơm no, áo mặc, con cái được học hành. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, muốn kháng chiến thành công thì phải dựa vào dân, khơi dậy và phát huy sức mạnh của quần chúng nhân dân. Trong thư gửi Hội nghị nông dân cứu quốc toàn quốc lần thứ hai, tháng 3/1951 (HCM toàn tập, sdd, t7, tr56) Bác nhận định; “Đa số dân là nông dân. Mỗi việc đều phải dựa vào nông dân. Nông dân giác ngộ hăng hái thì kháng chiến mới mau thắng lợi, kiến quốc mới chóng thành công, nông dân mới được giải phóng”. Tiếp đến, trong bài phát biểu tại Hội nghị nông vận và dân vận toàn quốc ngày 5/2/1953 (HCM toàn tập, sdd, t8, tr44) Bác nhấn mạnh: “Nội dung cách mạng dân chủ căn bản là giải phóng cho nông dân, chia ruộng đất cho nông dân. Bao giờ ở nông thôn, nông dân thật sự nắm chính quyền, nông dân được giải phóng thì mới là dân chủ thực sự”.

Bác nhận thức sâu sắc rằng, khi đã trở thành người làm chủ vận mệnh của mình thì đông đảo đồng bào, nhất là nông dân sẵn sàng nhường cơm sẻ áo, đóng góp sức người sức của cho Cách mạng. Trong nội dung bài đăng Báo Nhân Dân ngày 15/9/1955 Bác viết: “Trong thời kỳ kháng chiến, nhiều nơi và nhiều lúc đồng bào nông dân đã ăn bắp, ăn khoai trừ cơm để dành gạo giúp cho bộ đội ăn no đánh mạnh. Hàng chục vạn đồng bào nông dân đã xung phong đi dân công hoặc sửa chữa đường, cầu, trong đêm sương gió lạnh, hoặc phục vụ mặt trận dưới mưa bom, bão đạn. Trong cuộc kháng chiến của ta, nông dân đóng góp nhiều nhất. Trong quân đội ta, tối đại đa số là nông dân. Trong công cuộc xây dựng dân chủ mới, muốn phát triển công nghiệp và thương nghiệp, ắt phải do nông dân được giải phóng, thi đua sản xuất, cung cấp nguyên liệu và lương thực, đồng thời tiêu thụ dồi dào những thứ công nghệ sản xuất ra. Nhưng vì hoàn cảnh kinh tế lạc hậu, mà nông dân thường có tính thủ cựu, rời rạc, tư hữu, cho nên giai cấp công nhân phải đoàn kết họ, giúp tổ chức họ và lãnh đạo họ thì họ là một lực lượng rất to lớn, vững chắc. Thế là công nông liên minh”. Ngay từ những ngày đầu, khi Cách mạng Tháng Tám thành công (1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị cho các cấp, các ngành dành sự quan tâm đặc biệt với nông nghiệp và nông dân. Tại Hội nghị cải cách ruộng đất, ngày 30/10/1955 (HCM toàn tập, t10, tr182) Bác nhấn mạnh: “Nước ta là nước nông nghiệp, cho nên hiện nay nông nghiệp là quan trọng nhất. Nâng cao nông nghiệp là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn chính quyền, toàn dân”.

Khoan thư sức dân là ưu tiên hàng đầu 

Xác định đồng bào nông dân là lực lượng đóng góp sức người sức của cho kháng chiến đã nhiều và hiện vẫn sẵn sàng hy sinh, đóng góp nữa, song, họ lại là người nghèo khổ hơn hết. Vì vậy, trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn dành muôn vàn tình thương đối với nông dân, trong đó khoan thư sức dân là mối quan tâm hàng đầu. Trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang vào thời điểm khó khăn, khốc liệt, chiến trường đang cần sự hỗ trợ từ hậu phương để chi viện cho chiến dịch tổng tiến công vào cứ điểm Điện Biên Phủ, Bác vẫn có chủ trương khoan sức dân bằng chính sách giảm tô (nghĩa vụ đóng góp) cho nông dân. Người nhấn mạnh: “Trong vệ quốc quân, bộ đội địa phương, dân quân du kích, tối đại đa số chiến sỹ là nông dân. Đi dân công giúp việc Chính phủ và bộ đội, tối đại đa số là nông dân. Đóng thuế nông nghiệp để nuôi bộ đội và cán bộ, nông dân cũng hăng hái nhất. Nói tóm lại, trong công cuộc kháng chiến kiến quốc, nông dân đáng góp nhiều nhất, hy sinh nhiều nhất, thế mà họ lại nghèo khổ nhất, vì địa tô quá nặng, nợ lãi quá cao. Nông dân ta có công với Tổ quốc, thì triệt để giảm tô, là bù đắp lại một phần nào cho công lao của nông dân” (HCM toàn tập, sdd, t8, tr70).

Có thể nói, cả cuộc đời và sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành trọn tình thương cho nhân dân, đặc biệt là nông dân. Vào những năm cả nước ra sức thi đua xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và chiến tranh giải phóng dân tộc ở miền Nam (1965-1968) khi tuổi đã cao, sức khỏe suy giảm, trước lúc đi xa, Bác đã tập trung viết Bản di chúc để lại cho toàn Đảng, toàn dân, trong đó có kiến nghị miễn thuế nông nghiệp cho nông dân. Đó là văn kiện lịch sử có giá trị to lớn, không chỉ cho giai đoạn đấu tranh giải phóng dân tộc, mà còn nguyên giá trị cho chặng đường tiếp theo của Cách mạng Việt Nam.

Nội dung bản di chúc đề cập nhiều tư tưởng lớn, từ xây dựng chỉnh đốn Đảng, đến đại đoàn kết dân tộc và chăm lo đời sống nhân dân, nổi bật nhất là tư tưởng vì dân. Trong bản di chúc ngắn gọn, đã hơn chục lần Bác nhắc đến hai chữ “nhân dân”. Người thấu hiểu, nhân dân lao động “đã bao đời chịu đựng gian khổ… tuy vậy, nhân dân ta rất anh hùng”. Người mong muốn “Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và văn hóa nhằm không ngừng nâng cao đời sống nhân dân”. Ngoài việc căn dặn thế hệ sau, di chúc còn chỉ dẫn phương pháp, cách làm trên thực tế, hướng dẫn hành động phục vụ nhân dân, thực hiện quyền tự do dân chủ của nhân dân. Thể hiện tư tưởng khoan thư sức dân, trong di chúc, Bác dặn “miễn thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp để cho đồng bào hỉ hả, mát lòng mát dạ, thêm niềm phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất”.

Thực hiện di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ khi đất nước hoàn toàn thống nhất, Đảng và Nhà nước đã tập trung lãnh đạo nhân dân cả nước đi theo con đường mà Người đã chọn. Theo đó, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành các Nghị quyết về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, đồng thời khuyến khích đầu tư phát triển nông nghiệp nông thôn. Tại kỳ họp thứ 6 Quốc hội Khóa VIII đã thông qua Nghị quyết miễn thuế nông nghiệp trong 1 năm và áp dụng giảm trong 2 năm 1990 và 1991 (mỗi năm giảm 50% số thuế phải nộp). Tiếp nối chủ trương này, từ năm 2001 đến nay, Nhà nước đã miễn toàn bộ thuế nông nghiệp, không thu trên diện tích canh tác trong hạn điền. Ngoài ra, ở nhiều địa phương đã miễn thủy lợi phí cho nông dân. Mặc dù việc miễn thuế nông nghiệp cho nông dân làm giảm gần 5% tổng thu NSNN, nhưng bù lại việc miễn thuế góp phần tăng tích tụ vốn, tạo điều kiện cho người dân mở rộng sản xuất ngành nghề mới. Kết quả, tổng số thuế thu được trong từng thời kỳ chẳng những không giảm mà còn vượt chỉ tiêu kế hoạch, năm sau cao hơn năm trước, đảm bảo nguồn lực cho các cấp ngân sách.

 Từ tư tưởng khoan thư sức dân của Bác, nhiều làng quê Việt Nam đã phát triển giàu đẹp                    

Thực tiễn phát triển kinh tế xã hội hơn 50 năm qua cho thấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, NSNN đã ưu tiên phát triển các lĩnh vực giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa thông tin, đồng thời quan tâm đảm bảo an sinh xã hội, chăm sóc sức khỏe nhân dân. Theo đó, người cao tuổi không có thu nhập được trợ cấp hàng tháng, người nghèo và cận nghèo được hỗ trợ bảo hiểm y tế, đưa tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 58% (năm 1993) xuống 5,7% (năm 2023). Đời sống nhân dân được nâng cao cả về vật chất lẫn tinh thần, phần lớn vùng nông thôn được cải thiện về nhà ở, có điện lưới quốc gia, được sử dụng nước sạch, được tiếp cận công nghệ thông tin và phủ sóng internet. Đến cuối năm 2023, cả nước đã có  78% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, diện mạo nông thôn kể cả vùng sâu vùng xa ngày càng khởi sắc.

TS Nguyễn Ngọc Tú