Xác định giá trị DN không chính xác khi cổ phần hoá gây thất thoát ngân sách

Sau kiểm toán, xác định giá trị DN tăng lên bình quân 2,8 lần

Phát biểu tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, việc đổi mới cơ cấu DNNN là một trong những nhiệm vụ quan trọng của tái cơ cấu nền kinh tế. Nhiều năm qua, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ và đã thực hiện vấn đề cổ phần hoá (CPH) đạt nhiều kết quả tích cực. Việc nỗ lực hoàn thiện cơ chế chính sách đã tháo gỡ những nút thắt khó khăn về mặt cơ chế, chính sách cho DN.  Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được thì vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế, vướng mắc.

Bộ trưởng Hồ Đức Phớc chỉ rõ, những tồn tại vướng mắc trong thời gian qua trong công tác cổ phần hoá, thoái vốn DNNN đó là tiến độ triển khai chậm, không đạt kết quả đề ra theo đề án mà Chính phủ đã ban hành. Đặc biệt, nguồn thu cổ phần hoá không đạt yêu cầu. Chỉ tính riêng năm 2021 Quốc hội giao Chính phủ thu từ CPH là 40.000 tỷ đồng, nhưng hết năm mới chỉ thu chưa đầy 2.000 tỷ đồng. “Tức là CPH rất chậm”, Bộ trưởng đặc biệt nhấn mạnh. “Khi tôi đang làm Tổng kiểm toán Nhà nước  đã thực hiện kiểm toán lại 45 giá trị DN thì thấy sau khi kiểm toán xong, giá trị tăng lên gấp nhiều lần, bình quân 2,8 lần. Để thấy việc xác định giá trị DN của ta chưa chính xác”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Cũng theo Bộ trưởng, rủi ro lớn nhất là xác định giá trị quyền sử dụng đất. Giá trị quyền sử dụng đất hiện nay có nhiều quan điểm, nhưng theo văn bản trước đây thì tiền thuê đất hàng năm thì không tính vào giá trị DN, nhưng tiền thuê đất 1 lần thì lại tính. Thế nhưng, bất cập là việc thuê đất 1 lần khi xác định thì không sát giá trị tại thời điểm xác định. Thứ hai, sau khi chuyển vào giá trị CPH hôm nay dù có sát giá trị thì sau 5 năm, 10 năm…  thì vẫn có khoảng cách. Đây cũng là một lỗ hổng gây thất thoát. Đó là chưa kể sau khi xác định xong giá trị DN, DN đã được phê duyệt CPH đó thực hiện chuyển mục đích sử dụng đất sang đất xây dựng nhà ở đô thị thì giá trị đất lại thay đổi, gây thất thoát tiếp. Nếu thuê đất hàng năm, khi tái cơ cấu DN, một DN sau khi được CPH phải tăng năng lực sản xuất lên để cạnh tranh với ngành nghề đã được cấp phép kinh doanh, nhưng nếu chạy theo lợi nhuận từ chênh lệch đất đai thì buông lỏng sản xuất chuyển sang buôn đất và người lao động ra đường, máy móc mang bán rẻ, nền sản xuất ngày càng bị thu hẹp.

Năm 2018, Quốc hội ra Nghị quyết 60 nghiêm cấm việc chuyển mục đích sử dụng đất có nguồn gốc từ DNNN sang mục đích khác. Đến nưam 2020 khi Nghị định 140 ra đời đã bãi bỏ Nghị quyết 60. Thế nhưng, Nghị định 140 cũng nói không rõ có được chuyển mục đích sử dụng đất không. Điều này làm cho chính quyền địa phương lúng túng, cho chuyển thì thất thoát, cho chuyển thì có đúng luật không.  “Đây cũng là vấn đề cũng cần nhận diện một cách chính xác, đúng cốt lõi vấn đề để tham mưu Chính phủ sửa đổi nhất quán về mặt luật pháp và thực hiện đúng đắn chính xác nhất”, Bộ trưởng khẳng định.

Mặt khác, việc sắp xếp nhà đất chưa có quy định rõ ràng, như xác định lợi thế thương mại, liên danh liên kết…Vai trò của người đứng đầu DNNN thời gian qua quyết tâm không cao nên tiến độ không đạt yêu cầu… Dự kiến trong năm 2022 thu từ CPH sẽ giống 2021 do không thể triển khai được CPH.  

Triển khai thí điểm tại 5 TP

Để giải quyết tình trạng này Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành liên quan tháo gỡ khó khăn cho DN, đẩy nhanh CPH, thoái vốn nhà nước tại DN. Dự kiến, trong năm nay thu tiền CPH cũng tình trạng như năm ngoái, gần như không triển khai được nên không thu được tiền thoái vốn của Nhà nước. Vì vậy, Bộ trưởng cho biết, hiện Bộ Tài chính đang triển khai để báo cáo Chính phủ, Quốc hội sửa đổi Luật quản lý sử dụng vốn Nhà nước vào sản xuất kinh doanh của DN.

Ngoài ra, phương pháp xác định giá trị DN chưa chính xác chưa nhất quán; việc xác định giá trị quyền sử dụng đất. Vừa rồi Nghị quyết TW5 khoá XII xác định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước làm đại diện. Sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất được pháp luật bảo vệ, người sử dụng đất thực hiện quyền lợi và nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. Trọng tâm Nghị quyết TW5 khoá XIII vừa rồi. Chúng ta phê duyệt phương án sắp xếp quản lý nhà đất của DN NN như thế nào? Sắp tới chúng tôi sẽ lựa chọn 5 TP trực thuộc TW để thực hiện việc phê duyệt phương pháp sắp xếp nhà đất.

Tới đây, Chính phủ cũng sẽ chọn một số DN có điều kiện để thí điểm về vấn đề niêm yết, giao dịch trên thị trường chứng khoán của khu vực và thế giới đảm bảo tính minh bạch và cạnh tranh. Giá trị quyền sử dụng đất có tính vào giá trị DN khi CPH hay không vì thuê đất hàng năm nên cứ sau một năm lại nộp tiền sử dụng đất, phương án CPH đã được cơ quan Nhà nước phê duyệt thì sau khi CPH phải thực hiện đúng phương án đó. DN sau khi CPH không được chuyển mục đích sử dụng đất, nếu không có nhu cầu sử dụng đất thì trả lại cho Nhà nước hoặc phải được Nhà nước đấu giá chuyển mục đích sử dụng đất để đảm bảo không bị thất thoát khoản chênh lệch.

Mặt khác, Bộ trưởng cũng gợi ý, có nên tính giá trị quyền sử dụng đất, tiền sử dụng đất vào giá trị DN hay thực hiện thuê đất trả tiền hàng năm và giữ đúng mục đích sử dụng đất theo phương án sử dụng đất đã được cơ quan Nhà nước phê duyệt khi CPH. Việc xác định giá đất thì phải theo quy định của luật đất đai.  

Vì vậy, tôi đề nghị hội thảo nghiên cứu cho ý kiến một số vấn đề về sửa luật quản lý sử dụng vốn NN vào quản lý sản xuất kinh doanh của DN; phương pháp xác định giá trị DN một cách chính xác; xác định giá trị quyền sử dụng đất, trong đó, giá trị quyền sử dụng đất có tính vào giá trị DN khi CPH hay không hay tính tiền thuê đất trả hàng năm và giữ đúng mục đích sử dụng đất theo phương án đã được phê chuẩn trước khi CPH, việc chuyển mục đích sử dụng đất phải đảm bảo theo quy định của pháp luật...

Bộ trưởng cũng cho biết, sắp tới Chính phủ sẽ lựa chọn 5 TP trực thuộc trung ương để phê duyêt phương án sắp xếp đất đai trên địa bàn. Đồng thời, sẽ chọn một vài DN thí điểm về niêm yết giao dịch trên thị trường chứng khoán khu vực và thế giới, đảm bảo tính minh bạch, cạnh tranh. "Bộ Tài chính mong muốn nhận được các ý kiến quý báu của các đại biểu. Bộ Tài chính sẽ tổng hợp các ý kiến, nghiên cứu để trình Chính phủ ban hành các quy định phù hợp để thúc đẩy quá trình tái cơ cấu kinh tế của đất nước, tăng năng lực sản xuất kinh doanh, thực hiện phát triển doanh nghiệp một cách bền vững, thực chất." - Bộ trưởng nhấn mạnh.

Thuý Nga